Altai Turks

Spring water that comes out eternally

I drink and feel refreshed

My Altai that's covered with cedar trees

It shades my heart

Spring water that flows and splashes

I drink and feel refreshed

Covered with the cedar trees in Altai

I walk and feel better

Spring water that flows from the mountains

I drink and feel refreshed

It's mountains that are covered with rocks

I look and relax

Spring water those flowing waves

I sacrifice myself unto your passage

My Altai, as beautiful as silk

I sacrifice myself unto your journey

ALTAI TURKS

The Altai Turks (Altay, Altay-kişi), also the Altaians (Altaylar), are a Turkic ethnic group of indigenous people of Siberia, mainly living in Altai Republic, Russia, neighboring with Kazakhstan on the West, Tuva and Khakassian Republic on the East, and Mongolia on the South. Several thousands of the Altaians also live in Tyva, Mongolia (Altai Mountains) and China, but are not officially recognized as a distinct group and listed under the name of “Oirats” as a part of the Mongols, as well as in Kazakhstan.

Altai Turkish is an official language of Altai Republic along with Russian. Altai language has two major dialects: Southern Altai, and Northern Altai. They are pretty distinct among themselves. Southern Altai includes Altai proper, Mayma, Telengit , Töyös, Chuy, and Teleut. Northern Altai includes Tuba, Kumandy, Turachak, Solton, Starobardinian, and Chalkan (also called Kuu, Lebedin). Northern varieties are closely related to Kondoma Shor and Lower Chulym. All of these dialects are among the severely endangered languages.

Majority of Altaians have different ethnic origins and life styles, resulting in many groups with different dialects and ethnicity. In 1993, Altai language was accepted as the second official language in addition to Russian. Nevertheless, even though not to the extent of the other dialects, Altay language is also endangered, due to Altaians being unable to speak their native tongue and use it in official correspondences, in court proceedings and in some other fields, and due to Altaian population being less in proportion to Russian population, Russian being more and more imposed on the minorities, all of which place the Altai language in endangered languages group.

Turkish

ALTAY TÜRKLERİ

Altay Türkleri, Sibirya’da yaşayan Türk halklarından biridir. Çoğunluğu, Altay Özerk Cumhuriyeti’nde ve Altay Kray’da yaşar, batıda Kazakistan, doğuda Tuva ve Hakas Cumhuriyeti ve güneyde Moğolistan ile komşudur. Tuva, Moğolistan, Kazakistan ve Çin’de yaşayan Altaylar da vardır, ancak ayrı bir grup olarak tanınmayıp Moğolların bir parçası olarak “Oyrot” olarak anılırlar. Altaylar, Teleütler, Telengitler, Kara Tatarlar gibi değişik adlarla da anılmışlardır. Metal işlerinde ustadırlar.

Altayca veya Altay Türkçesi, Türk dillerinin Sibirya grubunda yer alan bir dildir. Rusya içindeki Altay Cumhuriyeti’nin resmi dilidir. Dil, Altay Krayı’nda konuşulan Kuzey Altayca ile Altay Cumhuriyeti’nde konuşulan Güney Altayca olmak üzere iki kola ayrılır, kendi aralarında ayrı bir dil olacak kadar farklılıkları vardır. Kuzey Altayca içinde Tuba, Kumandı (Turaçak, Solton, Starobardin ağızları), Çalkandu (Kuu veya Lebedin) yer alırken, Güney Altayca içinde Altayca (Mayma ağzı), Telengit (Tölüs ve Çuy ağızları) ve Teleüt yer alır. Bu diller, konuşanı azalmış ciddi yok olma tehlikesi altında olan dillerdir.

1993’te kabul edilen bir yasa ile Altayca, Rusça yanında Altay Özerk Cumhuriyeti’nin ikinci resmi dili olarak kabul edilmiştir. Altaycanın okullarda, basın-yayın organlarında ve genel iletişimde kullanım alanı vardır. Bununla birlikte, Altay adı altında yer alan etnik grupların dilleri ölçüsünde olmasa da Altayca da yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Altayların bir kısmının kendi ana dilini konuşmaması, Altaycanın devlet yazışmalarında, mahkeme işlerinde ve diğer bazı alanlarda yaygın kullanım alanları olmaması, Cumhuriyet içerisinde Altayların Ruslara oranla azınlık olmaları, kullanılan ve baskın dil olan Rusçanın etkisini her geçen gün arttırması Altaycanın geleceğini tehdit eden unsurlar arasındadır. Önümüzdeki yüz yıllık süreçte Altay Türkçesi ve ağızlarının tamamının yok olacağı öngörülebilir bir olgu olarak karşımızdadır.

Altai Turks practice shamanism which is the ancestral belief. Due to the nature of this belief, and because Altai Turks try to protect the balance of the nature, they do not kill animals unnecessarily. Unfortunately, Russians were driven to the region for hunting for furs. Also, Altai land was very fertile and good for agriculture. Russians were encouraged to move to the areas by the Tsarist Russia and Altaians were exiled from the region and their homeland. Tsarist Russian politics to invade the homeland of Altai Turks, high taxation, diseases brought by the newcommers, killings that the Altai Turks were subjected to, their being banned from getting food, their homes being burnt, all of these nearly swept the Altai Turks from earth during the Tsarist Russian period. They were subjected to hunger and death. For example, Teleuts were the most crowded branch of Altai Turks, now there are less than 3,000 Teleuts in the region and their language is severely endangered.

Altaylar, ata inancı olan şamanizm inancında olup, bu inancın doğası ve Altay Türklerinin doğa dengesini korumaya verdikleri önem nedeniyle hayvanları gelişigüzel öldürmezler. Ne yazık ki, Ruslar bölgeye kürk avcılığı amaçlı gelmeye başlamış; ayrıca, Altay toprakları tarıma elverişli ve doğa açısından zengin topraklar olduğundan Çarlık Rusya’sı zamanında Rusların bu bölgeye taşınmaları desteklenmiş ve Altay Türkleri yurtlarından edilmişlerdir. Evleri yakılmış, kendileri öldürülmüş, çoğu açlık ve ölümle karşı karşıya kalmıştır. Altay Türklerinin yurdunu işgal etmeye yönelik Çarlık Rusyası politikaları, yüksek vergiler, yeni gelenlerin getirdikleri hastalıklar, ölümler sonucu Altay Türkleri neredeyse yok olma düzeyine gelmiştir. Örneğin, Altay Türklerinin en kalabalık kolu olan Teleütlerin sayısı bugün 3000’den azdır.

Altai Turks use mouth harp (Altai Khomus) as their musical instrument and they also sing in a special way called “throat singing”, special to very few people of the World, such as only Turkic people like Altai Turks, Tyvas, and Khakassians and Western Mongolian people like, Buryatians, Khalka Mongols, and Altai Uriankhai people. There are also isolated traditions elsewhere—for instance, among the Bashkirs of the Republic of Bashkortostan in Southwestern Russia and among Xhosa women and girls in South Africa. A form of throat singing is practiced by Tibetan monks and by the Inuit (Eskimos) of Northern Canada, as well. None of these practices, however, involves the manipulation of harmonics that characterizes the Altai-Sayan traditions. Initially forbidden by the communist regimes of the first half of the 20th century, traditional uses were revived after the dissolution of the communist governments in Russia and Mongolia in the early 1990s. By the early 21st century, throat-singing was once again used to lull babies to sleep, lure wild and semi-domesticated animals, help gain the favor of the spirit of the place, and summon shamanic spirits and Buddhist gods. In Altay, Khakassia, and western Mongolia, the guttural tones of throat-singing once again served as a medium for epic-narrative performance. It is the Tyvans who have developed throat-singing most extensively. May this beautiful unique culture continue forever.

Sources:

Wikipedia

Vikipedi

Anar Somuncuoglu. Altay Türkleri Hakkında Genel Bilgiler. (General Information About Altai Turks). Turkcenin Dirilişi

Brittanica – Throat Singing

Selcen Koca Sarı. Factors Causing Language Endangerment And Endangered Turkic Languages (Tehlikedeki Dil Olgusunu Ortaya Çıkaran Etkenler ve Tehlikedeki Türk Dilleri), in Book: Before The Last Voices Are Gone (Son Sesler Kaybolmadan). Editors (Yayımcılar): Süer Eker ve Ülkü Çelik Şavk

Elcan, Abdullah. Altay Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin Karşılaştırmalı Ses ve Şekil Bilgisi. (Altai Turkish and Turkish of Turkey, Phonological and Morphological Comparative Study). Ardahan Universitesi PH.D. Thesis.

Some throat singing samples can be heard in the videos below.

Altaylar ağız komuzu olarak anılan bir ağız mızıkası çalar ve gırtlak şarkıları olarak bilinen ve gırtlaktan çıkardıkları seslerle ezgiler söylerler. Gırtlak sesleri ile müzik, yeryüzünde Altaylar, Tuvalar ve Hakaslar gibi Türk halklarına ve Halka, Buryatlar ve Altay Uryanhay gibi Batı Moğol halklarına özgüdür.

Birkaç ayrı yerde de bu gelenek uygulanmakta, örneğin Başkurt Türk yurdu Başkirleri, Güney Afrika Zoza kadınları, Tibet Budistleri ve Kuzey Kanada Eskimoları da gırtlak müziğinin bir şeklini uygulamakta ise de, bunların hiç birisi Altay-Sayan geleneklerindeki gibi ses kullanımı içermez. Bu nedenle, bu tür müzik yalnız bu halklara özgüdür denebilir. Yirminci yüzyılın komünist rejimlerince yasaklanan gırtlak şarkıları, Rusya'da komunist rejimlerin sona ermesinden sonra bu halklarda bu özel eşsiz gelenek yeniden canlanmış ve bebeklere ninni söylerken, yaban ve yarı evcil hayvanları çekmek, yerin ruhunu kazanmak ve şaman ruhlarını, Budist tanrıları çağırmak için yeniden kullanılmaya başlamıştır. Altay, Hakasya ve Batı Moğolistan'da gırtlak şarkılarının gırtlak tonları bir kez daha destan anlatıları için bir araç olmaya başlamıştır. Gırtlak şarkılarını en geniş ölçüde geliştirenler Tuva Türkleridir. Bu kültürün sonsuza dek sürmesi dileğiyle.

Kaynaklar:

Wikipedia

Vikipedi

Anar Somuncuoglu. Altay Türkleri Hakkında Genel Bilgiler. Turkcenin Dirilişi

Brittanica – Throat Singing (Gırtlak Şarkıları)

Selcen Koca Sarı. Tehlikedeki Dil Olgusunu Ortaya Çıkaran Etkenler ve Tehlikedeki Türk Dilleri. Kitap: Son Sesler Kaybolmadan. Yayımcılar: Süer Eker ve Ülkü Çelik Şavk

ELCAN, Abdullah. Altay Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin Karşılaştırmalı Ses ve Şekil Bilgisi. Ardahan Üniv. Doktora Tezi

Videolarda Altay gırtlak şarkılarından örnekler yer almaktadır.

Cheinesh Baitushkina from South Altai Turkic Telengites, who are among endangered languages and cultures, performing throat singing and playing Altai jaw's harp imitating horse sounds, unique to very few people of the World!

Turkish: Yok olma tehlikesindeki diller ve kültürler arasında bulunan Güney Altay Telengit Türklerinden Çeyneş Baytuşkina, Dünyanın çok az halkına özgü gırtlak şarkılarını söylerken ve Altay komuzunu çalarak at seslerini sergilerken.

Altai Turks. Throat singers performing a very relaxing beautiful epic song: My Altai

Altay Türkleri destansı huzur verici Altayım şarkısını söylerken.

Altai Turks having fun among themselves. Imitating horse sounds with throat singing.

Song: Noble Horses

Horses, horses, where have you gone and lost?

Horses, horses, what have you been foreseeing?

Noble horses, where have you gone?

When the braves battled here

When they bled and lied down here

Where did you go?

[imitates neighing]

The rumbling of your hooves scattered around the mountains

and reached the deserts and the backwoods

Noble horses where have you gone?

Altai Heroes, Danil Danzheev, Ezendey Balbin, Aian Enchinov, performing epic narrative throat singing.

Altay Bahadırları ve gırtlak şarkıları ile destansı anlatımları.

"Altai Heroes" throat singing, imitating nature sounds like horses, eagles, birds, owls, dogs, wolves, in the beautiful Altai nature itself.

"Altay Bahadırları", gırtlak şarkıları ile atları, kartalları, kuşları, baykuşları, köpekleri, kurtları, güzel Altay doğasının içinde sergilerken.

Nature always wins.

Doğa her zaman üstün gelir.

Altaydyn Alkyzhy" (Blessing to Altai)

On this beautiful, elegant Altai

On a plain as beautiful as a carpet,

On the slopes of the mountains wrapped in white

On the coast of the White Sea

Life is not lived in vain

Batyr is always alive!

Look there - not like that,

Look here - not anywhere else

Look there - like a bear,

Does he look there - like a wolf,

Not knowing the terrible words

Batyr is always alive!

Blessed by Altai:

His arrow hits right

Quick in action,

His horse is beautiful

His words are appropriate.

Listen, listen, listen!

Prophetic when Batyr utters the words to everyone:

In the future

On this plain, like a beautiful carpet,

On this beautiful elegant Altai,

It will change, our life will change.

Those times are coming to my Altai,

Our people will go astray

Will drink bitter poisoned water,

When there are fewer of my people in Altai

People in confusion

They will fight, challenging the law (faith)

Other people will come

Get used to another law (religion).

But once again in Altai

Come young Altai-Batyr

Our people will wake up

Altai will once again become one,

Improve, improve will our life

Türkiye Türkçesi:

Bu güzel şık Altay’da

Bir halı kadar güzel düzlükte,

Beyaza kaplanmış dağların eteklerinde,

Yaşam boşuna yaşanmadı,

Bahadır hep yaşar!

Oraya bak – orada yok!

Buraya bak – başka bir yere değil!

Oraya bak – ayı gibi,

Oraya bak - kurt gibi mi bakıyor?

Korkutucu sözleri bilmez

Bahadır hep yaşıyor!

Kutsanmış Altay;

Oku doğru yere varır.

Hızlıdır.

Atı güzeldir.

Sözleri doğrudur.

Dinle, dinle, dinle!

İleriyi gören Bahadır herkese konuşur:

Gelecekte,

Bu halı gibi güzel düzlükte

Bu güzel asil Altay’da,

Yaşam değişecek.

O günler Altay’a yaklaşıyor.

İnsanlarımız yoldan çıkacak.

Zehirli acı suyu içecek.

Altay’da halkım azalıp,

Düşünceleri bulanıklaştığında,

Savaşacaklar, inançlarına meydan okuyacaklar.

Başkaları gelecek.

Başka bir inanca alışmış başkaları.

Fakat bir kez daha Altay’da,

Genç Altay Bahadırları gelecek,

İnsanlarımız uyanacak,

Altay bir kez daha tek (birlik) olacak.

Yaşamımız ilerleyecek, ilerleyecek!